Przeglądając archiwa znalazłem kopertę od Witolda – Vytautasa Sirijosa Giry.
Koperta listu Vytautasa Sirijosa Giry do Ludomira Mączki wysłana 10 listopada 1988 r.
Ilustrowana, ofrankowana koperta (художественный маркированный конверт; nr kat. 88-074) wydana dla uczczenia 80. rocznicy urodzin litewskiego kompozytora, dyrygenta i pedagoga Jonasa Švedasa (1908-1971), Ludowego Artysty ZSRR, autora m.in. państwowego hymnu Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Weszła do obiegu w ZSRR 5 lutego 1988 r.. Autor portretu Švedasa: Leonid Michajłowicz Zajcew (ur. 1933)
arch. Wojciech Jacobson
Ludek Mączka, gdy w 1974 roku żeglował z Jurkiem Piszem z Peru do Australii, napisał do mnie o spotkanym lekarzu okrętowym z Wilna, który znalazł jakoś Marię na Oceanie Spokojnym i okazał im wiele serdeczności – wydaje mi się, że przesyłał im, czy przekazywał, jakieś lekarstwa. To był właśnie Vytautas Sirijos Gira, który w listach zawsze podpisywał się jako Witold.
Ludek prosił, żebym do Witolda, do Wilna, napisał.
Napisałem… po polsku i tak zaczęła się korespondencja, przeważnie na pocztówkach. Mniej więcej przez 15 lat pośredniczyłem w wymianie listów i sam z Witoldem korespondowałem, choć skrótowo. Kontakt utrzymywaliśmy do początku lat 1990., urwał się, gdy zacząłem pływać na Concordii.
Sirijos-Gira ukończył wydział lekarski, pracował przez wiele lat w szpitalu dziecięcym, ale w 1968 roku został lekarzem okrętowym na trawlerze-chłodni Viktoras Jacenevičius / Викторас Яценявичус z Kłajpedy[1] – w pierwszym rejsie pływał wzdłuż wybrzeży Afryki.
Przede wszystkim jednak był literatem: poetą, prozaikiem, dramaturgiem, scenarzystą, tłumaczem. Przysłał mi na Pogorię swoją książkę, Babie lato[2]… po rosyjsku, choć był już przekład polski – przeczytał ją Andrzej Marczak, ja nie, bo nie znam na tyle rosyjskiego.
Okładka rosyjskiego tłumaczenia powieści Vytautasa Sirijosa Giry Babie lato
arch. Wojciech Jacobson
O swoich przygodach morskich napisał książkę: Afrika be liūtų: laivo gydytojo užrašai, co na polski tłumaczy się „Afryka bez lwów: notatki lekarza okrętowego”[3], ale niestety jej polskiego tłumaczenia nie ma.
W 2019 r. treść trzech pocztówek Witolda-Vytautasa do Ludka opublikował w Zeszytach Żeglarskich[4] Zenek Szostak. Witold pisał po polsku i mógł sobie pozwolić na szczerość, bo mieszkał już w wolnej Litwie[5].
Wilno: Ostra Brama
Awers pocztówki Vytautasa Sirijosa Giry do Ludomira Mączki
Wilno, 91.02.14/15
Drogi Ludomirze,
Dziękuję za list z 14 stycznia, wysłany 15-go, w Wilnie – 3 lutego. Od Wojciecha też otrzymałem list z Jamajki, odpowiedziałem do Szczecina. Myślę, że Polska wypłynie na spokojną wodę. Kanadyjskie obywatelstwo – to już coś. Myślę, że ten list trafi do Ciebie zanim wyruszysz do Francji. Byłem tam tydzień (czy 10 dni?) przed tamtą wojną i jeszcze jeden dzień (!) w roku 1978. Z Polski nie będzie chyba dużych kłopotów zahaczyć o Wilno, i Kowno (i Kłajpedę?)… Stosunki między Polską i Litwą wyraźnie się polepszyły, chociaż i tak pół setki lat nie są złe…
Wiele serdeczności – Witold SG
= = = = = = = = = = = =
Wilno: kościół pw. św. Anny, kościół pw. św. Michała, klasztor bernardyński
Awers pocztówki Vytautasa Sirijosa Giry do Ludomira Mączki
Wilno, 92.01.20
Drogi Ludomirze,
Dziękuję za list z 10 grudnia, wysłany 2 stycznia (!), w Wilnie był 10-go. I za ładne foto dzięki. Dzień przed Twoim listem przyszedł list od Wojtka z Durbanu. Ciekawe Wasze życie… Twój przyjazd do Polski oglądałem przez TV – łapiemy to Warszawę; troszkę dziwiłem się Twoim zaciekłym milczeniem. Z przyjazdem do Litwy zaczekaj, zanim u nas uporządkuje się ekonomika – i ceny (nawet na przyjazd) nie będą takie niebotyczne. Sprawy polsko-litewskie w Polsce wyolbrzymione, żaden Litwin jeszcze nie zabił żadnego Polaka. Ale te niechęci obustronne mają już za sobą setki lat, jak to bywa u najbliższych sąsiadów i nie łatwo to będzie wykorzenić u Twoich i moich rodaków.
Pisz!
Serdecznie – Witold Sirijos Gira
= = = = = = = = = = = =
Wilno: kościół pw. św. Rafała
Awers pocztówki Vytautasa Sirijosa Giry do Ludomira Mączki
Wilno, 92.03.15/16, noc
Drogi Ludomirze,
Dziękuję za list pisany 4 lutego, wysłany 7-go, w Wilnie był 6 marca. Długa podróż! No i na kopercie było wykreślone moje nazwisko, ale list dotarł. Jesteś ze Lwowa, więc pamiętaj, że Polacy we Lwowie nie mają ani cząstki tej wolności co na Litwie! Język litewski nie jest trudniejszy od polskiego i jeśli Litwin (ja) Ci jako tako piszę po polsku, czemu nie może być vice-versa (mowa oczywiście nie o Tobie). Ale Polacy na Litwie najspokojniej posługują się polskim językiem! A może będziesz brał udział w regacie transatlantyckiej? Litwini – nawet i ci wybierają się. Z adresu jakbyś zmienił miejsce pobytu. Piszesz o szoku jaki doznałeś, że wielu Twoich przyjaciół zmarło. To co mówić o moje! Jestem grubo starszy od Ciebie, urodzony w kwietniu 1911 roku. W kościele na I planie byłem chrzczony, a trzymał niemowlę Antanas Smetona[6], ojciec chrzestny. Jeszcze dziwniej, że moja pierwsza (zmarła) żona była spokrewniona z marszałkiem Piłsudskim. Nieznane są drogi człowieka.
Uściskam – Witold
Gira zmarł 14 lutego 1997 r. Hasło o nim jest tylko w Wikipedii litewskiej, rosyjskiej, białoruskiej i ukraińskiej. Nie ma swojego hasła w Wikipedii polskiej, co mnie dziwi, bo należy mu się choćby za to, że przetłumaczył na litewski Mickiewiczowską Grażynę[7].
Zenek znalazł Witolda w internetowej Encyklopedii PWN:
Sirijos Gira, Vytautas, ur. 12 kwietnia 1911 w Wilnie, zm. 14 lutego 1997 w Wilnie – syn Liudasa Giry (litewski poeta, dramatopisarz i krytyk literacki), powieściopisarz i poeta litewski; liryka intymna; opowiadania i powieści psychologiczne (m.in. Babie lato, 1960, wyd. pol. 1973, Nakties muzika (nocna muzyka) 1986); sztuki teatralne, utwory dla dzieci, artykuły o literaturze i kulturze litewskiej; przekłady, m.in. Grażyny Adama Mickiewicza; polskie przekłady utworów Sirijosa Giry w antologiach: Pieśni i gwiazdy : litewskie wiersze wybrane (Warszawa : PIW, 1971), Tam, gdzie malwy lśnią czerwone : antologia literatury litewskiej (Warszawa : PWN, 1973).[8]
Vytautas Sirijos Gira
źródło: portal Rašytojų sąjunga [Związek Pisarzy Litewskich]
Witold zasługuje na przypomnienie publiczne. Listy giną, pamięć słabnie, a słowo publikowane, nawet w Internecie, pozostaje.
Wojciech Jacobson
21 lipca 2024
Dobór ilustracji, podpisy i przypisy (jeśli nie zaznaczono inaczej): Kazimierz Robak
Treść i awersy widokówek wysłanych przez Vytautasa Sirijosa Giry do Ludomira Mączki
za uprzejmym zezwoleniem Zenona Szostaka / Zeszyty Żeglarskie
[1] Викторас Яценявичус / Viktoras Jacenevičius / Viktoras Yatsyenyavichus – trawler chłodnia, projekt 582, typ Таврия / Tawrija; budowa: stocznia „Okean” w Mikołajowie (Ukraińska SSR) / Николаевский судостроительный завод «Океан»; zwodowany: 1968-05-31; dł.: 99,35 m; szer. maks.: 14,0 m; zanurzenie średnie: 5,56 m; prędkość podróżna: 13,6 w; autonomiczność: 60 dób; chłodnie amoniakowe do –18°C; kubatura chłodni: 9810 (3 x 3270) m3; wydajność produkcji ryb puszkowanych: 14 t/doba; wydajność produkcji ryb mrożonych: 50 t/doba; wyporność: 5315 t; GT (pojemność rejestrowa brutto): 3,191 t; DWT (nośność): 2,809 t; nr burtowy: ЛТ-0226 / LT-0226.
Patron: Viktor Jacenevičius (1924-1943) – zmobilizowany w 1942; radiotelegrafista 156. pułku strzeleckiego 16. Litewskiej Dywizji Strzeleckiej; brał udział w ciężkich walkach związanych z niemiecką operacją „Cytadela” w rejonie miejscowości Orzeł – Kursk; 5 lipca 1943 r. zamordowany po niewyobrażalnych torturach przez Niemców we wsi Semidworniki, w obwodzie Orłowskim; odznaczony pośmiertnie medalem Bohatera ZSRR.
Od 1977: Пранас Зибертас / Pranas Zibertas, Kłajpeda; od 1992: Rambynas, Kłajpeda; złomowany: 1995-04-29, Bombaj, Indie.
[2] Sirijos Gira, Vytautas. Voratinkliai draikės be vėjo. Vilnius : Vaga, 1968.
Сириос-Гира, Витаутас Людасович. Бабье лето. Пер. Виргилиюс Чепайтис. Вильнюс : Vaga, 1969.
Sirijos Gira, Vytautas. Babie lato. Tłum. Maria Śliwińska. Łódź : Wyd. Łódzkie, 1973.
[3] Sirijos Gira, Vytautas. Afrika be liūtų: laivo gydytojo užrašai. Vilnius : Vaga, 1970.
Gira napisał również powieść Atlanto idilės (Atlantyckie sielanki; Vilnius : Vaga, 1973), prawdopodobnie nawiązującą do atlantyckiego rejsu.
[4] Zeszyty Żeglarskie, listopad 2019 (nr 43e).
[5] Po półwieczu okupacji sowieckiej, Litwa ogłosiła niepodległość 11 marca 1990 r., a sowieckie czołgi mające zdławić „kontrrewolucję” zostały wycofane w sierpniu 1991 r.
[6] Antanas Smetona, ur. 10 sierpnia 1874 w Użułanach koło Wiłkomierza, zm. 9 stycznia 1944 w Cleveland – litewski działacz społeczny i polityk, założyciel/współzałożyciel odrodzonej Litwy, wieloletni prezydent Republiki Litewskiej (1919-1920; 1926-1940). (Internet: Wikipedia) [przypis: Zenon Szostak]
[7] Mickiewicz, Adam. Gražina : lietuvių sakmė. [Vertėjas: Vytautas Sirijos-Gira], Vilnius : Valstybiné Grožinés Literatūros Leidykla / Государственное издательство художественной литературы Литовской ССР, 1954.
[8] Zeszyty Żeglarskie, listopad 2019 (nr 43e).
O wspólnej żegludze Wojciecha Jacobsona i Ludomira Mączki przeczytacie w antologii opowiadań i reportaży:
Wojciech Jacobson: Od równika do bieguna, czyli „Marią” do Hawru… i dalej,
Estimark, 2022.
♦ Nominowana do literackiej nagrody im. Teligi za rok 2023.
Można ją jeszcze kupić u Wydawcy (tel. 604-555-115; [email protected]),
na ► Allegro
lub w ► księgarni Wydawnictwa Nautica.
Żeglarski życiorys kpt. Wojciecha Jacobsona przedstawia książka
Kazimierz Robak: Żeglarskie ‘kto jest kim’: Wojciech Jacobson,
Dobry Noe Press, 2022.
Drugie wydanie (380 stron, kilkaset map i ilustracji) jest jeszcze do nabycia u ► Wydawcy
i w kilku księgarniach internetowych (m.in. ► Wydawnictwa Nautica).
Książka była nominowana do:
♦ literackiej nagrody im. Teligi za rok 2022
♦ Nagrody Żeglarskiej Szczecina 2022.
Recenzję przeczytacie ►TU◄.
Obie książki uzupełniają się jak dwie części dużej całości.
Bo gdy dwóch pisze o tym samym, to na pewno nie tak samo i niekoniecznie to samo.
Czytajcie
► historia żeglarstwa polskiego
► kronika żeglarstwa na Pomorzu
► dokumenty
► listy
► korespondencje
► artykuły
► wiersze i proza
► wspomnienia
► recenzje
► archiwum
