Kazimierz Robak – Żeglarskie ‘Kto jest kim’: KRZYSZTOF BARANOWSKI. 2. Śmiały

1964 – rozpoczęły się przygotowania do wyprawy żeglarsko-naukowej na s/y Śmiały^[1] wokół Ameryki Południowej.

Kapitan przyszłego rejsu, Bolesław Kowalski, odmówił Krzysztofowi Baranowskiemu miejsca w załodze Śmiałego, gdyż ten zgłosił się, gdy załoga była skompletowana. Zaprosił go jednak, jako „zaprzyjaźnionego dziennikarza”, do udziału w tygodniowym rejsie próbnym, rok przed wypłynięciem.

Po pierwszym odcinku (Trzebież – Świnoujście) zrezygnował przyszły etatowy kucharz wyprawy. Na to miejsce zgłosił się Krzysztof Baranowski – po tygodniowej próbie morskiej jego kandydatura została przyjęta.

Dołączyłem do tego towarzystwa, kiedy jacht „Śmiały” był w remoncie, a załoga skompletowana. Dołączyłem jednak li tylko jako dziennikarz specjalizujący się w tematyce naukowej, rejs miał bowiem zadania badawcze. To, że właśnie zdałem egzaminy na stopień jachtowego kapitana żeglugi wielkiej nie miało najmniejszego znaczenia, przecież i kapitan, i nawigator już byli. Był też inżynier mechanik i mój tytuł inżynierski też nie był potrzebny.

Wyruszyliśmy w rejs próbny z Trzebieży. Jeszcze przed dojściem do Świnoujścia kuk wydał obiad i sam zasiadł z załogą, zadowolony z efektów swojej pracy. Najwyraźniej nie znał etykiety jachtowej i zwyczajów niektórych kapitanów, takich mianowicie jak Bolesław Kowalski. Bolo spojrzał spod oka na niczego nie podejrzewającego kuka, po czym rozdarł się na niego wskazując mu jego właściwe miejsce , czyli w kambuzie.

W Świnoujściu już nie mieliśmy kuka, bo się spakował i wysiadł. Zaproponowałem swoją kandydaturę, choć nigdy nie lubiłem (ani nie umiałem) gotować.^[2]

Krzysztof Baranowski, jako kucharz, odpowiedzialny był za zaprowiantowanie jachtu na wielomiesięczną wyprawę w różnych strefach klimatycznych i ułożenie menu. Zapisał się też na kurs żywienia zbiorowego w Ośrodku Gospodarstwa Domowego.

Przed wyprawą:

Przez trzy dni ładowaliśmy wszystko w obłędnym pośpiechu. Usiłowałem zanotować, co upychaliśmy we wszystkich możliwych zakamarkach. Było tam więc 845 puszek, 470 skrzynek, 474 butelki i 741 kilogramów innych opakowań, które nie mieściły się w tym podziale. W sumie załadowaliśmy ponad dwie tony różnych towarów i „Śmiały” osiadł w wodzie prawie 30 centymetrów głębiej.^[3]

1965, 29 lipca – 1966, 30 października – rejs jachtu s/y Śmiały wokół Ameryki Południowej.

Krzysztof Baranowski wziął w nim udział jako kuk.

Była to ekspedycja żeglarsko-naukowa, pierwsze w PRL przedsięwzięcie żeglarskie na tak wielką skalę. Patronem było Polskie Towarzystwo Geograficzne, inicjatorami – geograf Bronisław Siadek i kpt. Bolesław Kowalski.

Wyprawa realizowała program naukowy, obejmujący m.in.:

– pobieranie próbek wody w strefie nerytycznej^[4] oraz planktonu morskiego;

– badania bilansu energii promieniowania słonecznego w różnych strefach klimatycznych;

– badania z dziedziny medycyny morskiej (m.in. wyziębianie się ciała ludzkiego w różnych warunkach pogodowych, np. przeprowadzanie testów Cramptona);

– dokonywanie pomiarów lądowych głównie z zakresu wulkanologii, geomorfologii, geologii, glacjologii i hydrologii (podczas rejsu wykonano je w 16 punktach trasy, m.in. w Andach, na ewaporatach pustyni Atakama, rafach koralowych i lodowcach Patagonii).^[5]

Załoga: Bolesław Kowalski – kapitan, Krzysztof Baranowski, Jerzy Knabe, Bronisław Siadek, Krzysztof Wojciechowski, Mieczysław Kluge (do Portsmouth, UK), Ludomir Mączka (od Buenos Aires, Argentyna), Tomasz Romer (do Santos, Brazylia), Tadeusz Wilgat (od Puerto Montt, Chile do Cristóbal, Panama) – kierownik naukowy.

W portach chilijskich wszystkim członkom załogi s/y Śmiały zostało zaproponowane członkostwo La Hermandad de la Costa – Bractwa Wybrzeża, międzynarodowego stowarzyszenia żeglarskiego, założonego 4 kwietnia 1951 r. w Chile w celu pielęgnowania idei braterstwa ludzi morza, kultywującego morskie tradycje, obyczaje i naukę. Oddziały Bractwa noszą nazwę mesa (hiszp. stół). Co 4 lata w różnych krajach organizowane są międzynarodowe spotkania – Zaffarancho.

1966, 19 maja (Valparaíso) i 28 czerwca (Antofagasta) – na pokładzie s/y Śmiały odbyło się pasowanie polskich żeglarzy na członków Bractwa Wybrzeża.

1966, 19 maja, Valparaíso: pasowanie Krzysztofa Baranowskiego na Brata Wybrzeża

1966, 1 czerwca – w porcie Antofagasta założona została Mesa Polska Bractwa Wybrzeża, nazwana później Mesą Kaprów Polskich.

Pierwszymi polskimi Braćmi Wybrzeża zostali^[6]: Bolesław Kowalski (cyfra 1), Jerzy Knabe (cyfra 2), Krzysztof Baranowski (cyfra 3), Krzysztof Wojciechowski (cyfra 4), Bronisław Siadek (cyfra 5), Ludomir Mączka (cyfra 6).^[7]

Wśród przyznawanych odznaczeń, Mesa Kaprów Polskich nadaje m.in. Nagrodę „Chwała Mórz” – Kaperski Topór Bojowy. Krzysztof Baranowski otrzymał go w 2001 r.

Trasa (31 portów): Szczecin, Christiansø, Kanał Kiloński, Wielka Brytania, Wyspy Kanaryjskie, Wyspy Św. Piotra i Pawła, Brazylia, Argentyna, Cieśnina Magellana i kanały Patagonii, Chile, Peru, Kanał Panamski, Floryda, Bahamy, Ostenda, Szczecin.

Długość trasy: 22 841 Mm.

Czas trwania: 459 dni.

Rejs „Śmiałego” […] mnie dopomógł w organizacji wszystkich następnych moich rejsów.

Rejs na „Śmiałym” w oparach gotujących się potraw stał się dla mnie przełomowy, ale nie dlatego, że nauczyłem się gotować – bo się nie nauczyłem, ani gotowania nie polubiłem.
Nauczyłem się pokory wobec losu, planowania z rozmachem i wiary, że najbardziej niewiarygodne przedsięwzięcia są do zrealizowania, jest to tylko kwestia włożonego wysiłku. Nauczyłem się być śmiały.^[8]

29 lipca 1965 – 30 października 1966: trasa rejsu s/y Śmiały

Opis rejsu Śmiałym Krzysztof Baranowski przedstawił w książce Kapitan kuk (1968).

Krzysztof Baranowski – Kapitan kuk; okładka pierwszego wydania (Warszawa : Iskry, 1968)

Fotografie z rejsu Śmiałego w większości pochodzą z archiwum kpt. Bolesława Kowalskiego i wzięte zostały ze strony firmy Movida;

jej prezeska – Izabella Kiriczok oraz Damian Święs stworzyli w roku 2013 fotograficzną wystawę plenerową „Biało-czerwona na morzach i oceanach”, gdzie jedna z plansz nosiła tytuł „Bolesław K. Kowalski, s/y Śmiały”.

[1] s/y Śmiały – stalowy kecz bermudzki, jeden z serii J-140 (jednostki bliźniacze: Jurand, Joseph Conrad, Dar Opola, Otago, Jan z Kolna). Konstruktorzy: Henryk Kujawa, Włodzimierz Kuchta, Wojciech Samoliński, Zdzisław Pieńkawa; wzorem były parametry techniczne stalowego kecza Peter von Danzig. Budowa: Stocznia Gdańska (1960). Armator: COŻ Trzebież. Port macierzysty: Trzebież. Dł.: 18,00 m (59 ft); szer.: 4,07 m (13.3 ft); zanurz.: 2,53 m (8.3 ft); pow. ożagl.: 144 m kw. (1550 sq. ft); szybkość: do 11 węzłów; silnik: ok. 54 KM, zbiorniki paliwa: 300 l (80 US gal.); zbiornik wody: 1000 l (264 US gal.).

[2] Baranowski, Krzysztof. „Rejs na »Śmiałym«”. Portal: Kapitan Krzysztof Baranowski. <http://krzysztofbaranowski.pl/rejs-na-smialym/>

[3] Baranowski, Krzysztof. Kapitan kuk. Warszawa : Iskry, 1973; str. 11.

[4] Strefa nerytyczna – strefa przybrzeżnych wód oceanicznych i morskich sięgająca od brzegów lądu do stoku kontynentalnego. Obejmuje wody nad szelfem kontynentalnym. Strefa charakteryzuje się różnorodnością form życia ze względu na przenikanie światła do dna. Organizmy żywe bytują w dnie lub przytwierdzają się do niego ze względu na znaczną ruchliwość wody. W strefie nerytycznej tworzą się osady nerytyczne zwane również osadami szelfowymi. [Wikipedia <https://pl.wikipedia.org/wiki/Strefa_nerytyczna>]

[5] „sy Śmiały”. Wikipedia. <http://pl.wikipedia.org/wiki/SY_Śmiały>

[6] Patrz: Dykcyonarz Kaprów Polskich. Warszawa : Megas, 2011.

[7] Tomasz Romer, który wyokrętował w Santos, został przyjęty do Mesy Polskiej (z cyfrą 7), po powrocie Śmiałego do Polski.

[8] Baranowski, „Rejs na »Śmiałym«”; ibidem.

► Powrót do Strony Głównej◄

► cz. 1. Początki ◄

► cz. 2. Śmiały ◄

► cz. 3. Polonez ◄

►cz. 4. TVP ◄

►cz. 5. Pogoria ◄

►cz. 6. Szkoła Pod Żaglami ◄

►cz. 7. International Class Afloat ◄