2019 – Rok Prasy Morskiej.
Marek Słodownik: Młody Gryf (1931–1939)

Geneza tego tytułu była oczywista. W pierwszym wydaniu nowego pisma redakcja zwróciła się do czytelników:

Od dawna daje się odczuwać brak takiego organu prasowego dla młodzieży, który docierając do szerokich rzesz tej młodzieży, przyno­sił­by zdrową wiado­mość, uczył, podnosił kultu­ralnie i realizo­wał współ­czesne ideały wycho­wawcze. Pomorze specjalnie odczuwa brak ta­kie­go cza­so­­pisma, gdyż pomorska młodzież ma do spełnienia specjalne zadania natury ogólno­­pań­stwo­­wej. Celem zadość­uczy­nie­nia tej pa­lą­­cej potrzebie Ludowa Spół­dziel­nia Wydaw­nicza w To­ru­niu podejmuje wyda­wanie z dniem 4 kwietnia 1931 r. tygod­nika dla młodzieży.[1]

5 kwietnia 1931: okładka pierwszego numeru toruńskiego czasopisma Młody Gryf

 

Pismo Młody Gryf reklamowało się jako tygodnik dla czytelników w wieku 12-18 lat, spełniający marzenia odbiorców i wypełniający potrzebę informacji dla czytelników mieszkających zarówno w mieście jak i na wsi.[2]

Redakcja mieściła się w Toruniu przy Rynku Staromiejskim 10, a redaktorem był Witold Mężnicki. Skład Komitetu Redakcyjnego wskazy­wał, że w każdym z numerów znajdzie się wiele materiałów związanych z przysposobieniem wojskowym, skoro na siedmioro wymienio­nych jego człon­ków aż trzech było wojskowymi. Cena egzemplarzowa nie została podana, roczna prenumerata kosztowała 12 złotych, ogłoszenia cało­ko­lum­nowe skalkulowano na poziomie 200 złotych.

Tytuł nie był atrakcyjny wizualnie: dwuszpaltowe łamy na słabej jakości papierze, czarno-biały druk, słabej jakości ilustracje okładkowe i niewiele ilustracji wewnątrz.

 

W tej formule czasopismo wytrwało przez pięć lat, a w roku 1936 redakcja informowała czytelników na okładce jednego z numerów kwietniowych:

„Straż nad Wisłą – pomorskie czasopismo ilustrowane”. Oto pod takim tytułem w pierwszych dniach maja ukaże się czasopismo obecne „Młody Gryf”.[3]

Zmianę tytułu motywowano następująco:

Straż nad Wisłą” najwłaściwiej wyraża naszą moc państwową, zespalając wszystkich betonowym murem narodowym w służbie dla Ojczyzny i za Ojczyznę.[4]

 

30 kwietnia 1936: okładka numeru 12 (257) z informacją o zmianie tytułu pisma

 

Tytuł nawiązywał do pisma istniejącego na Pomorzu we wczesnych latach dwudziestych, ale nie był jego kontynuacją ani w kwestiach personalnych, ani też merytorycznych.

 

W pierwszym okresie istnienia Młodego Gryfa dużo miejsca poświęcano materiałom poradnikowym, pomocnym w przygotowaniu sobie przez czytelników różnorodnych użytecznych przedmiotów.[5] Publikowano także teksty informacyjne związane z codziennym życiem oraz inspirowane przysposobieniem wojskowym, bardzo wówczas rozpowszechnionym wśród młodzieży.[6] Prezentowano także artykuły nawiązujące do tematyki morskiej w ujęciu historycznym, sławiące dokonania polskich marynarzy.[7] Charakterystyczne dla tego czasopisma było publikowanie stałych rubryk porządkujących treści zamieszczane na jego łamach: problematykę wychowania w duchu wojskowym, akcje związane z obronnością i kronikę ilustrującą działania szczebli lokalnych.

Ważną rolę odgrywał „Bezpłatny dodatek do Straży nad Wisłą dla komendantów, instruktorów i referentów wychowania obywatelskiego w organizacjach przysposobienia wojskowego”, w którym zamieszczano artykuły problemowe, analizy zjawisk i materiały metodyczne dla czytelników sprawujących funkcje szkoleniowo-instruktorskie. Ponadto stałe miejsce zajmował kącik sportowy, poświęcony wszelako nie tylko sportom wodnym oraz kącik kobiecy z praktycznymi poradami na temat mody, higieny i gospodarstwa domowego. Pismo podejmowało tematykę kolonialną, ale nie była ona dominująca. Jej zakres to stała rubryka, ale pojawiały się również materiały problemowe, znacznie obszerniejsze, podejmujące te zagadnienia w sposób pogłębiony.[8]

Wiele miejsca zajmowała problematyka rosnącego zagrożenia ze strony Niemiec, którą redakcja traktowała bardzo poważnie.[9] Okazjonalnie na łamy Straży nad Wisłą trafiały teksty nawiązujące do historii w celu pokazania wagi spraw morskich i ich znaczenia dla kraju.[10]

Często omawiano sprawy gospodarki morskiej i transportu wodnego. Pisano o planowanych magistralach wodnych łączących morza Bałtyckie i Czarne, co miało przyczynić się do rozwoju gospodarczego Polski.[11] Rzeki pokazywano w kontekście historyczno-kulturowym uwypuklając ich znaczenie dla życia narodów.[12]

Tematyka żeglarska nie była częstym gościem na łamach Straży nad Wisłą, jednak okazjonalnie drukowano tam teksty poświęcone rejsom, głównie wyprawom harcerskim.[13]

Pismo wypełniło swoje zadania niesienia informacji do środowisk pomorskich, w tym także informacji związanych z morzem, choć ta tematyka powoli ustępowała miejsca na rzecz problematyki poświęconej obronności.

 

Okładka numeru 1/1938

 

Szersze zaistnienie tytułu okazało się bardzo trudne do zrealizowania z uwagi na lokalny charakter treści i niedostatki kolportażowe. Do zakupu pisma nie zachęcała mało atrakcyjna strona wizualna, a także zdecydowanie mało wyrazista publicystyka zamieszczana na łamach tygodnika, rażąca infan­ty­liz­mem, jednostronnością, zbyt prostym przekazem oraz małym zróżnicowaniem poglądów.

Tytuł nie miał stabilnej sytuacji finan­sowej, borykał się z problemem słabej sprzedaży. Ostatecznie zniknął z rynku po wydaniu czterech numerów w 1939 roku, z których ostatni, 4-5/1939, miał charakter łączony.

15 sierpnia 1939: okładka numeru 15/1939, ostatniego wydania pisma

 

Ewolucja tytułu i podtytułów

  • Młody Gryf – tygodnik dla młodzieży, wychodzi co niedzielę
  • Młody Gryf, Morze i Pomorze
  • Straż nad Wisłą – Pomorskie czasopismo ilustrowane

Tekst i reprodukcje: Marek Słodownik

 


[1] [ba] „Od wydawnictwa”. Młody Gryf; nr 1/1931, str. 1.

[2] tamże

[3] [ba] „Od redakcji”. Młody Gryf; nr 12/1936.

[4] tamże

[5] [ba] „Jak sobie zrobić kostjum sportowy”. Młody Gryf; nr 2/1931.

[6] (K). „Alkohol naszym wrogiem”. Młody Gryf; nr 3/1931; kontynuacja w kolejnych numerach: 5/1931, 8/1931.
[ba]. „Gawędy o gazach trujących”. Młody Gryf; nr 4/1931.
[ba]. „Pływanie”. Młody Gryf; nr 9/1931.

[7] (J.M.). „Kaprowie Zygmunta Augusta”. Młody Gryf; nr 11/1931.
(J.M.). „Wyprawy morskie królewskich kaprów” . Młody Gryf; nr 12/1931.
(J.M.). „Flota wojenna Zygmunta III”. Młody Gryf; nr 14/1931.
Świerkosz, Alfred. „Jak przysięgali pierwsi polscy marynarze”. Straż nad Wisłą; nr 5/1939.
Świerkosz, Alfred. „Polscy żeglarze i podróżnicy – Wacław Sieroszewski, Beniowski, ocean”. Straż nad Wisłą; nr 6/1939.
(R.L.). „Jak kształtowały się dzieje Gdańska”. Straż nad Wisłą; nr 9/1939.

[8] [ba] „Co każdy obywatel winien wiedzieć o dziejach naszych na morzu i o potrzebie dla nas kolonii”. Straż nad Wisłą; nr 10/1937.
Zawida, Wiesław. „Polska myśl morska i kolonialna”. Tamże, nr 19/1937.
Wałęga, Stanisław. „Historyczne prawo Polski do Kolonii”. Tamże, nr 10/1938.
Wierniński, Henryk. „Polska koniecznie potrzebuje dostępu do morza”. Straż nad Wisłą; nr 14/1939.

[9] [ba] „Armia nasza potrzebuje dozbrojenia”. Straż nad Wisłą; nr 11/1937.
W.Z. „Niemieckie związki tajne na zachodnich ziemiach Rzplitej”. Tamże, nr 20/1937.
Mszczuj-Koterba, St[anisław]. „Niemcy planują nowy rozbiór Polski”. Tamże, nr 21/1937, str. 4-5.
Ołogoszcz, St[anko]. „Rasizm Trzeciej Rzeszy”. Tamże, nr 22/1937.
[ba] „Niemcy poza granicami Niemiec”. Tamże, nr 26/1937.
[ba] „Co innego mówią, co innego robią”. Tamże, nr 26/1937.

[10] Wałęga, Stanisław. „Nasi przodkowie na morzu”. Straż nad Wisłą; nr 19/1937.
[ba] „Nasze dziś i wczoraj na morzu”. Tamże, nr 19/1937.

[11] Wałęga, Stanisław. „Kanał Bałtyk – Morze Czarne”. Straż nad Wisłą; nr 23/1937.

[12] Rose, William J[ohn]. „Rola Wisły w polskiej kulturze”. Straż nad Wisłą; nr 25/1937.

[13] Zahora, F[eliks]. „Na Zawiszy Czarnym”. Straż nad Wisłą; nr 23/1937.
Karczewska, Wanda. „Poleszuk na dalekich wodach”. Straż nad Wisłą; nr 1/1939.

 


 

Rok Prasy Morskiej to akcja mająca na celu uczczenie 100. rocznicy wydania pierwszego polskiego czasopisma morskiego. Jej celem jest przybliżenie zagadnień związanych z czasopiśmiennictwem morskim w odrodzonej Polsce i pokazanie współczesnemu czytelnikowi wybranych tytułów prasowych o tematyce morskiej i żeglarskiej. Pomysłodawcą akcji jest red. Marek Słodownik.

 

Organizator: wodnapolska.pl

Oficjalny Partner: Henri Lloyd Polska

Współorganizatorzy: Żeglarski.info, Tawerna Skipperów, Sailbook.pl, Zeszyty Żeglarskie, Żeglujmy Razem, Periplus.pl, Polskie Szlaki Wodne, Marynistyka, Portal Żeglarski, Dobre Wiatry, Magazyn Wodniaków Port21.pl, Mesa Kaprów Polskich, Komisja Turystyki Żeglarskiej ZG PTTK, Komisja Kultury, Historii i Odznaczeń PZŻ, Liga Morska i Rzeczna.

 


► Periplus – powrót na Stronę Główną