6. Szkoła pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego a zadania okresu adolescencji.
Badania wskazują, że samoocena uczestników po rejsie jest wyższa niż przed jego odbyciem. W ujęciu całościowym różnica okazuje się istotna statystycznie. Wzrost samooceny uczestników Szkoły pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego jest niezmiernie ważny z punktu widzenia psychologii rozwojowej.
W fazie adolescencji, w której – w burzliwym procesie – młodzież formuje własną tożsamość, poziom samooceny odgrywa ważną rolę. Gdy jest wysoki, pozwala łatwiej radzić sobie na trudnej drodze dorastania i lepiej pokonywać wszelkie pojawiające się na niej przeszkody.
Fot. Zbigniew Bosek (2015-09-08)
Uczestnictwo w rejsie wspiera także rozwój dorastającej młodzieży w wielu obszarach. W sferze społecznej pomaga osiągnąć emocjonalną niezależność od rodziców i zbudować wobec nich autonomię, a także pozwala nawiązywać znajomości, przyjaźnie oraz pierwsze związki. Ze względu na konieczność przebywania na małej przestrzeni młodzież uczy się tolerancji, poszanowania innych oraz odpowiedniego uczestnictwa w grupach rówieśniczych. Dzięki nałożonym na załogę szkolną obowiązkom uczy się ona odpowiedzialności i pracowitości, a przez konieczność uczestnictwa w lekcjach oraz łączenia tego z obowiązkami załogi – również sumienności i umiejętności sprawnego zarządzania własnym czasem.
Fot. Łukasz Kaźmierczak (2015-10-12)
Młodzież na statku żyje w przyjaznym środowisku społecznym. Załoga stała, oficerowie i nauczyciele to najczęściej ludzie z pasją, którzy często bez wynagrodzenia płyną w dwumiesięczny rejs, aby nie tylko pokazać młodzieży wspaniały świat żeglarstwa morskiego, lecz także przekazać wiedzę o odwiedzanych miejscach i innych kulturach, poszerzyć horyzonty i pomóc w przygotowaniu do wkroczenia w dorosłość. Grupa rówieśnicza, którą tworzy młodzież, musi podporządkować się regułom panującym na statku. Ze względu na to, że aby uczestniczyć w rejsie, młodzi ludzie musieli zarówno wykazać się chęciami, jak i podjąć niemały wysiłek, reguły te są najczęściej akceptowane i szanowane. Dzięki temu cała załoga działa sprawnie. Ponadto, istnieje mniejsza szansa na obecność jednostek wywrotowych w takiej grupie. Gdyby jednak takie osoby się w niej znalazły, dużo łatwiej jest zauważyć ich obecność oraz odpowiednio wcześnie podjąć zdecydowane kroki mające na celu wyeliminowanie zagrożenia. Akceptacja podobnych norm i reguł oraz podzielanie wspólnego systemu wartości warunkuje proces kształtowania tożsamości (Strelau, Doliński, 2011, s. 232–237).
Proces ten jest na statku ułatwiony ze względu na parę ważnych czynników. Jednym z nich jest ograniczenie dostępu do przekazów kultury masowej. W pewnej odległości od brzegu zasięg telefonii komórkowej i Internetu zanika. Wtedy młodzi ludzie mogą wypełnić sobie wolny czas czymś innym niż bezmyślnym konsumowaniem treści o niskiej jakości przeznaczonych dla masowego odbiorcy. Zwykle sięgają po książkę, rozmawiają z dorosłymi, uczą się interesujących dla siebie rzeczy lub pomagają przy pracach statkowych. Umysł, który odpoczywa od nieustannego szumu informacyjnego, staje się bardziej chłonny i otwiera na nowe, pomijane dotychczas zjawiska (Carr).
Fot. Łukasz Kaźmierczak (2015-10-07)
Drugim czynnikiem jest ograniczenie wpływu negatywnych wzorców płynących z najbliższego otoczenia nastolatków, gdy przebywają oni na lądzie. Mikrospołeczność, jaką stanowi załoga statku, jest przyjaznym i pozytywnym środowiskiem, które jest surowe i wymagające, ale jednocześnie serdeczne i wspierające. Atmosfera panująca na statku jest stabilnym kontekstem rozwoju dla młodego człowieka. Kadra nauczycielska dostarcza narzędzi i informacji, które pozwalają na realizację zadań okresu dorastania. Podmiotowe podejście do wychowanków, w trakcie którego nie prowadzi się ich za rękę, lecz pozwala na samodzielne wypracowywanie własnych rozwiązań, sprzyja harmonijnemu rozwojowi na wielu płaszczyznach i w wielu kierunkach. Pozostawienie młodzieży autonomii, zachęcanie ich do eksploracji, kreatywności, eksperymentowania i wypróbowywania własnych wizji sprzyja odnalezieniu odpowiedzi na fundamentalne pytania, które zadaje sobie dorastający młody człowiek, czyli: „kim jestem?” oraz „dokąd zmierzam?” (Strelau, Doliński 261-262).
Fot. Łukasz Kaźmierczak (2015-10-03)
Szkoła pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego jest przykładem inicjatywy, która stanowi zbiór czynników chroniących młodzież przed podejmowaniem zachowań problemowych. Pozytywne relacje z grupą rówieśniczą oraz z kadrą żaglowca zwiększają odporność młodego człowieka na przeciwności losu oraz motywację do walki z nimi i wyzwalają procesy odwrotne do tych, które prowadzą do choroby, zaburzeń czy nieprzystosowania. Bezpośredni kontakt z nauczycielami nie tylko w trakcie lekcji, lecz także w czasie całego rejsu prowadzi do „odczarowania” instytucji nauczyciela.
Laurka dla kadry MSzPŻKB-2015 z okazji Dnia Nauczyciela
Fot. Łukasz Kaźmierczak (2015-10-14)
Wspólne życie na żaglowcu powoduje, że zaczynają działać procesy modelowania. Konstruktywne formy aktywności w trakcie żeglugi oraz w portach mają silne znaczenie ochronne. Czynniki ryzyka, które wiążą się ze zwiększonym ryzykiem powstawania nieprawidłowości rozwojowych, zaburzeń lub chorób, są ograniczone praktycznie do zera (Ostaszewski et al.).
Fot. Oleg Bespalov (2015-09-02)
7. Zakończenie
Z badań i obserwacji autora wynika, że wychowanie morskie jest skuteczne i wspomaga proces dojrzewania u młodzieży oraz prawidłowo go ukierunkowuje. Niezbędne jest zatem tworzenie porozumienia pomiędzy podmiotami organizującymi wychowanie morskie dla młodzieży i rozwijanie ich współpracy na płaszczyźnie realizacji wspólnej idei. Należy zabiegać o wsparcie instytucji rządowych odpowiedzialnych za edukację i wychowanie. Ważne staje się także naukowe ujęcie problematyki oraz podjęcie dyskursu mającego na celu opracowanie solidnych podstaw teoretycznych, które staną się podwalinami prowadzenia skoordynowanych i przemyślanych działań na rzecz wychowania młodzieży. Dopiero wspólne i zdecydowane ich podjęcie da możliwość pełnej realizacji idei wychowania morskiego. W mającej tradycje morskie Polsce zaowocuje to wychowaniem dojrzałych, wykształconych i silnych młodych ludzi, którzy w przyszłości stanowić będą elity społeczeństwa.
Fot. Lida Sogomonian (2015-10-15)
Bibliografia
Carr, Nicholas G. Płytki umysł: jak internet wpływa na nasz mózg. [tłum. Katarzyna Rojek] Gliwice : Wydawnictwo Helion, 2013.
Drucka, Nadzieja. Kurs na słońce: opowieść o generale Mariuszu Zaruskim. Warszawa : Wydawnictwo Harcerskie, 1969.
Dzwonkowska, Irena i Kinga Lachowicz-Tabaczek, Mariola Łaguna. Samoocena i jej pomiar. Polska adaptacja skali SES M. Rosenberga. Warszawa : Pracownia Testów Psychologicznych, 2008.
Kasperek, Izabela. Wychowanie morskie na podstawie rejsu Szkoły Pod Żaglami „Śladami starych kultur” w roku szkolnym 1983/84. Praca magisterska; promotor: prof. zw. dr hab. Stanisław Kawula. Olsztyn : Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Pedagogiki i Wychowania Artystycznego, Instytut Nauk Pedagogicznych i Społecznych, Katedra Pedagogiki Społecznej, 2003.
Kruk, Martyna. Szkoła pod Żaglami – idea i realizacja. Praca magisterska; promotor: prof. dr hab. Jan Piskurewicz. Warszawa : Uniwersytet Kard. Stefana Wyszyńskiego, Wydział Nauk Pedagogicznych, 2009.
Leśny, Agnieszka. „Dom wciąż kiwających się podłóg” – przestrzeń, czas i ceremoniał w „Szkole pod Żaglami”. Warszawa : UW, 2013
Ostaszewski, Krzysztof i Anna Rustecka-Krawczyk, Magdalena Wójcik. Czynniki chroniące i czynniki ryzyka związane z zachowaniami problemowymi warszawskich gimnazjalistów klasy I i II. Warszawa : Instytut Psychiatrii i Neurologii, 2009.
Romaniuk, Miłosz Wawrzyniec. „Żeglarstwo morskie osób niepełnosprawnych jako sposób ich aktywizacji, rehabilitacji i integracji“.
W: Heland-Kurzak, Krystyna [red.] Poszukiwania badawcze doktorantów. Konceptualizacja, problematyzacja, operacjonalizacja. Warszawa : Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2014; str. 101-115.
Skrzecz, Ewa. Żeglarstwo morskie osób niewidomych na przykładzie projektu „Zobaczyć Morze”. Praca magisterska; promotor: prof. dr hab. med. Krzysztof Klukowski. Warszawa: AWF Józefa Piłsudskiego, kierunek Turystyka i Rekreacja, Katedra Fizjoterapii, 2008.
Stankiewicz, Mariola. Rola żaglowca szkolnego „Pogoria” w realizacji programu wychowania pod żaglami. Praca licencjacka; promotor: dr Bogdan Olszewski. Sopot : Europejska Szkoła Hotelarstwa, Turystyki i Przedsiębiorczości, Szkoła Wyższa w Sopocie, kierunek Wychowania Fizycznego, 2007.
Stępień, Henryka. Mariusz Zaruski : opowieść biograficzna. Warszawa : Greg, 1997.
Strelau, Jan i Dariusz Doliński [red.]. Psychologia akademicka. Podręcznik. Tom 2. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2011.
Woźniak, Robert B. [red.]. Poradnik wychowania morskiego : praca zbiorowa. Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1989.
Zaruski, Mariusz. Wśród wichrów i fal. Warszawa : Wyd. Sport i Turystyka, 1958.
Netografia
Centrum Wychowania Morskiego ZHP. 2015. <http://cwm.edu.pl> Dostęp: 2016-02-01.
Fundacja Krzysztofa Baranowskiego Szkoła pod Żaglami. 2015. <http://szkolapodzaglami.org.pl/> Dostęp: 2016-02-01. Aktualny: <https://szkolapodzaglami.com.pl/> Dostęp: 2020-11-11.
Fundacja Rejs Odkrywców. 2015. <http://www.rejsodkrywcow.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
Imago Maris. 2015. http://www.imagomaris.eu/pl/> Dostęp: 2016-02-01. Aktualny: <https://visionaware.org/blog/visionaware-blog/the-imago-maris-foundation-sailing-the-seas-with-an-integrated-blind-and-sighted-crew-1357/> Dostęp: 2020-11-11.
Niebieska Szkoła. 2015. <http://niebieskaszkola.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
Pomorska Fundacja Sportu i Turystyki Osób Niepełnosprawnych „Keja”. 2015. <http://www.fundacjakeja.org.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
Pracownia Edukacji Morskiej Pałacu Młodzieży w Szczecinie. 2015. <http://palac.szczecin.pl/edukacja-morska/> Dostęp: 2016-02-01.
Program Edukacji Morskiej w Gdańsku. 2015. <http://www.programedukacjimorskiej.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
Projekt Zobaczyć Morze. 2015. Fundacja Zobaczyć Morze im. Tomka Opoki. <https://www.zobaczycmorze.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
Sail Training International. 2010. <http://www.sailtraininginternational.org/> Dostęp: 2016-02-01.
Stowarzyszenie Edukacja pod Żaglami. 2015. <http://epz.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
Sail Training Association Poland. 2015. <http://pogoria.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
STS Fryderyk Chopin. 2015. <http://www.fryderykchopin.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
STS Generał Zaruski. 2015. <http://zaruski.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
STS Kapitan Borchardt. 2015. <http://www.kapitanborchardt.pl/> Dostęp: 2016-02-01.
Miłosz Wawrzyniec Romaniuk
2015
Artykuł opublikowany jako:
Romaniuk, Miłosz Wawrzyniec. „Szkoła pod Żaglami a realizacja celów rozwojowych okresu adolescencji”.
W: Szymański, Mirosław J. i Przybylski, Błażej [red.]. W kręgu współczesnych problemów edukacyjnych. Warszawa : Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2015; str. 225-254.
Dobór ilustracji, podział i układ tekstu, red.: Kazimierz Robak / Periplus.pl
Miłosz W. Romaniuk:
„Szkoła pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego a realizacja celów rozwojowych okresu adolescencji”
►► Odc. 1 (14 listopada 2020)
1. Założenia wychowania morskiego
2. Wychowanie morskie w Polsce
3. Szkoła pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego na STS Pogoria
►► Odc. 2 (21 listopada 2020)
4. Metoda przeprowadzenia badań, charakterystyka próby badawczej
5. Wyniki badań
►► Odc. 3 (28 listopada 2020)
6. Szkoła pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego a zadania okresu adolescencji
7. Zakończenie
Bibliografia i Netografia
Miłosz Wawrzyniec Romaniuk (ur. 1987) – pracownik naukowy Wydziału Nauk Pedagogicznych na Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie; tytuł doktorski uzyskał (2018) na podstawie dysertacji „Pedagogika na spotkaniu z żywiołem morza. O morskim wychowaniu ludzi nieprzeciętnych”.
Kapitan jachtowy i motorowodny, instruktor żeglarstwa PZŻ, ratownik WOPR. Jako oficer wachtowy lub kapitan uczestniczył m.in. w rejsach z osobami z dysfunkcją wzroku (projekt „Zobaczyć Morze”) oraz młodzieżą szkolną (m. in. Szkoła Pod Żaglami Krzysztofa Baranowskiego; Gdańska Szkoła pod Żaglami) na żaglowcach Pogoria, Zawisza Czarny, Generał Zaruski, Kapitan Borchardt i mniejszych jachtach. Ma za sobą ponad 50 tys. Mm i blisko 12 tys. godz. żeglugi.
Autor publikacji m.in. w czasopismach Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, Szkoła Specjalna, International Journal of Electronics and Telecommunications, Szkice Humanistyczne, Current and Future Perspectives on Teaching and Learning, Kultura i Edukacja.