W roku 1943, wciąż pod okupacją niemiecką, w Nogent-sur-Marne na przedmieściach Paryża, Marcel Bardiaux zaczął budować 5-tonowy drewniany kuter „Les 4 vents” (Cztery wiatry), o długości 9,38 m. Plany konstrukcyjne – dla amatorów metody „zrób to sam” – opracował projektant jachtów Henri Dervin (1903-1966), ale Bardiaux je zmodyfikował: wydłużył linię wodną, wzmocnił pokład i dach nadbudówki, dodał niewielki bukszpryt.
Les 4 vents – projekt: Henri Dervin (1903-1966); dane techniczne.
na podstawie: Bardiaux, Marcel. Les 4 vents : entièrement construit par lui-même pour accomplir une longue croisière solitaire autour du monde; broszura informacyjna z 1949 r.
1949, 29 lipca: Bardiaux z pomocą przyjaciół przeciąga Les 4 vents ulicami Perreux-sur-Marne do Marny: dopłynie nią do Sekwany, by zacumować na parę miesięcy w Paryżu
źródło: Pinterest
1949,19 grudnia: Bardiaux na Les 4 vents w Paryżu, na tle mostu Aleksandra III
źródło: Svenska Dagbladets Bild-Arkiv / EBay
1949, 30 grudnia, Paryż: Marcel Bardiaux rozmawia z dziennikarzami
źródło: BridgemanImages.com
1949, 30 grudnia, Paryż: Marcel Bardiaux i Les 4 vents na Sekwanie
źródło: BridgemanImages.com
W podróż dookoła świata Bardiaux wyruszył na Les 4 vents 1 stycznia 1950 r. z Paryża.
Na morze wypłynął z Ouistreham dopiero 24 maja 1950 r.[1], ale konieczność remontów i poprawek trzymały go we Francji do 21 października. 4 listopada wszedł do Vigo. Przez Lizbonę, Casablankę (stał tam przez 146 dni) i Agadir popłynął na Wyspy Kanaryjskie, później do Dakaru, a stamtąd do Rio de Janeiro, gdzie rzucił kotwicę 21 października 1951 – przejście Atlantyku zajęło mu 28 dni.
Marcel Bardiaux na Les 4 vents
źródło: Les 4 vents : entièrement construit par lui-même…
Do Rio, zaraz po nim, wpłynął z kurtuazyjną wizytą okręt szkolny francuskiej marynarki wojennej – lekki krążownik Jeanne d’Arc. Spotkanie z jego załogą okazało się dla Bardiaux traumatyczne: był traktowany jak powietrze. Wymuskani oficerowie i kadeci ignorowali żeglarza, całkowicie. Niemal codziennie spotykali się w barze jachtklubu, w którym Les 4 vents stał na honorowym miejscu, a jednak wznosiła się między nimi szklana ściana – zero rozmów, zero wspólnych drinków, zero kontaktu. Bardiaux, noszący się luźno i swobodnie, zawsze w szortach i sandałach, nigdy pod krawatem, miał swoje towarzystwo, imprezował dniami i nocami, a jednak to spotkanie z rodakami zapamiętał na całe życie.
Marcel Bardiaux w kabinie nawigacyjnej Les 4 vents
Portal: Hisse Et Oh
Horn opłynął 12 maja 1952 r. Okrążył wyspę Hornos, ale sztorm na Cieśninie Drake’a był zbyt potężny, by zaryzykował żeglugę na zachód. Przebijając się między wyspami, zalewany lodowatą wodą, wrócił do Ushuaia. Lodowe prysznice przypłacił długotrwałym niedowładem nogi. Kanałem Beagle’a popłynął na zachód i kanałami patagońskimi dotarł do Valparaiso. Po przepłynięciu 4880 Mm przez Pacyfik dotarł do Tahiti. Później była Nowa Zelandia i Nowa Kaledonia, gdzie osiadł na rafie koralowej i musiał remontować jacht.
Marcel Bardiaux na Les 4 vents
źródło: Keystone-France
Od 28 sierpnia do 2 grudnia 1955 r. Bardiaux był w Port Louis na Mauritiusie. Miał wtedy 45 lat. Tam spotkał 30-letniego Bernarda Moitessiera, który – po stracie jachtu Marie Thérèse – właśnie zbudował Marie Thérèse II. Bardiaux zauważył, że konstrukcja ta jest całkowitym przeciwieństwem jego koncepcji idealnej jednostki i opowiedział o swoim pomyśle zbudowania jachtu całkowicie ze stali nierdzewnej.
„Wanderers of the World”. Portal: Alliancesail.org
Niespiesznie, przez Cape Town, Wyspę św. Heleny, Brazylię, Antyle, Nowy Jork, Bermudy i Azory wrócił do Francji: 25 lipca 1958 do Arcachon[2], a później do Paryża. Miał za sobą ok. 68 tysięcy mil morskich. Prasa trzy razy – w roku 1952, 1955 i 1957 – donosiła o jego śmierci. Po tej trzeciej wiadomości jego matka dostała zawału serca i zmarła.
Trasa wokółziemskiego rejsu Marcela Bardiaux na Les 4 vents
źródło: Les Aventures de Marcel Bardiaux, 1960
Ośmioletnią podróż opisał (pod wspólnym tytułem Aux 4 vents de l’aventure) w dwóch tomach: w pierwszym relacjonuje podróż wokół Hornu na Tahiti, w drugim – przeprawę przez oceany: Spokojny, Indyjski i Atlantycki.[3]
Oba tomy cieszyły się poczytnością. Flammarion zadbał, by zostały przetłumaczone na angielski – w tym wydaniu też odniosły sukces.
Okładka pierwszego wydania angielskiego: 4 Winds of Adventure
Southampton, UK : Adlard Coles, 1961; tłum.: kpt. Raymond Johnes
Tymczasem Bardiaux,po ukazaniu się tomu drugiego, wściekł się na wydawców i redaktorów Flammariona za cięcia i wydał własnym sumptem 16-stronicową broszurę pt. „Wycięte przez wydawcę!”[4], zawierającą fragmenty usunięte z wydania głównego. Na okładce napisał:
Ta autentyczna historyjka ma tylko na celu pokazanie ci duszy tahitańskiej, bardzo prostej, nagiej, potulnej i niestałej jednocześnie, należącej do najsilniejszych tak długo, jak długo tam jest…[5]
Od tej chwili wszystko, co napisze, będzie wydawał sam.
Rzucił stałą pracę zarobkową.
Po ośmiu latach niezależności nie byłem już w stanie dołączyć do stada, podążać ślepo i bezrozumnie za baranem-przewodnikiem, beczeć na sygnał gwizdka, pozwalać by kąsały mnie psy, ograniczany zakazami wszystkiego, co zdrowe i wzniosłe.[6]
Dochody czerpał ze sprzedaży książek i kajaków, które mu zostały w spadku po firmie Youyou. Zbierał pieniądze, by móc zbudować kolejny jacht, bo dewiza, jaką wyznawał, brzmiała: „Prawdziwym bogactwem nie jest fura pieniędzy, tylko wiedza, jak się bez nich obywać”.
Kazimierz Robak
30 kwietnia 2023
Cdn.
W cyklu „Metoda Bardiaux”:
► 2. Na wiosłach dookoła Europy
► 4. Osiemnaście razy dookoła świata
► 5. Marcel Bardiaux – zakręty bibliograficzne
[1] „1958 Blue Water Medal To Marcel Bardiaux Aboard Les 4 vents”. Portal: Cruising Club of America.
[2] Cruising Club of America – tamże.
[3] Bardiaux, Marcel. Aux 4 vents de l’aventure: I: Défi au cap Horn (Paris : Flammarion, 1958); II: Par le chemin des écoliers (Paris : Flammarion, 1959).
[4] Bardiaux, Marcel. Coupé par l’éditeur! Saint-Brieuc, France : Presses Bretonnes, 1959.
[5] Coupé par l’éditeur! – tamże.
[6] Bardiaux, Marcel. Entre deux tours du monde [Między dwoma podróżami dookoła świata]. Ed. Bardiaux, 1979; str. 16. ISBN 9782980428319. [cytat „z drugiej ręki”, przekład własny].
Przypis, od którego się wszystko zaczęło, miał dopełnić jedną z historii z żeglarskiego życiorysu kpt. Wojciecha Jacobsona.
Jaką? O tym dowiecie się z dwóch książek.
Żeglarskie ‘kto jest kim’: Wojciech Jacobson, której drugie wydanie jest jeszcze do nabycia u Wydawcy i w kilku księgarniach internetowych (m.in. ►Wydawnictwa Nautica◄). O samej książce przeczytacie ► TU ◄, ja jeszcze dodam, że była nominowana do literackiej nagrody im. Teligi za rok 2022 i do Nagrody Żeglarskiej Miasta Szczecin, a Mesa Szczecińska Bractwa Kaprów Polskich uznała ją za wydarzenie edytorskie roku 2022.
Książka druga, to antologia opowiadań i reportaży Wojciecha Jacobsona Od równika do bieguna czyli „Marią” do Hawru… i dalej, wydana pod patronatem Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego, Prezydenta Miasta Szczecin, Jacht Klubu AZS Szczecin oraz Zachodniopomorskiego Okręgowego Związku Żeglarskiego.
Można ją jeszcze kupić u Wydawcy (tel. 604-555-115; [email protected]), na ►Allegro◄ lub w ►księgarni Wydawnictwa Nautica◄.
Obie książki uzupełniają się jak dwie części dużej całości. Bo gdy dwóch pisze o tym samym, to na pewno nie tak samo i niekoniecznie to samo.
Kazimierz Robak
► Periplus – powrót na Stronę Główną