Kazimierz Babiński: Czekając na Marsjan. 1. Kino w Gdańsku, lata 30.

Zawsze chcę wiedzieć, co było „przed” i to bez względu na rodzaj materii, którą się interesuję. Szczególne miejsce w hierarchii bytów, którym pozwoliłem się osaczyć, zajmuje kino. Toteż zamiast pić, palić, politykować, podsłuchiwać i donosić, jak każdy normalny Polak, tracę z własnego wyboru pieniądze i czas na rekonesanse w przeszłość.

Za sprawą pionierskiej rozprawy Z dziejów kina w Gdańsku w latach 1896-1945 pióra prof. Marka Andrzejewskiego^[1] udało mi się wreszcie uzupełnić i uporządkować fragmentaryczne informacje o kulturze filmowej przedwojennego Gdańska.

Ponad dwie dekady temu poznałem prawdziwego, gdańskiego przedwojennego fana filmu, Leona Lendziona (syna Antoniego – przywódcy Polonii gdańskiej i obrońcy praw Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku), lecz śmierć mojego rozmówcy (2005) przerwała te wyjątkowe, bo wynikające z osobistych doświadczeń wspomnienia, przybliżające obraz kina lat końca lat 30. ubiegłego wieku. Obraz – powiedzmy to od razu – przeciętny

Prof. Andrzejewski utwierdził mnie tylko w podejrzeniach rodzących się podczas rozmów z Leonem Lendzionem, że Gdańsk w początkowej fazie rozwoju kinematografii, pomimo wzorowania się na Berlinie, nie zaliczał się w Niemczech do miast-pionierów kina^[2]. Pomimo dosyć korzystnego na początku lat 30. współczynnika miejsc na 1000 mieszkańców na tle tego regionu Europy

z całą pewnością nie był […] przysłowiową Mekką dla artystów i nie odgrywał […] w dziejach kinematografii niemieckiej pierwszoplanowej roli.^[3]

Był li tylko miejscem rozpowszechniania filmów i nakręcania nielicznych filmów dokumentalnych i oświatowych, z których część podporządkowano celom propagandowym lub reklamowym.

Konstatacje prof. Andrzejewskiego potwierdza nędza dotychczasowych opracowań tematu. No bo o czym pisać w przypadku zmarginalizowanego w tej dziedzinie miasta? Jednak z lektury rozprawy wyłania się fascynujący opis, m. in. za sprawą drobiazgowej kwerendy Autora po archiwach niemieckich, owej gdańskiej „przeciętności kinowej”, ale jak się okazuje – solidnie osadzonej w ideologii, polityce i tzw. realiach społecznych, co doskonale uwidoczniło się w repertuarach kin. I to jest tu najciekawsze, bowiem wywraca do góry nogami potoczną wiedzę i przeświadczenie, jakoby na ekrany trafiały głównie filmy o zabarwieniu propagandowym.

[1] Andrzejewski, Marek. Z dziejów kina w Gdańsku w latach 1896-1945. Gdańsk, Sopot : Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, 2013.

[2] Andrzejewski, ibidem, s. 16.

[3] Andrzejewski, ibidem, s. 115.

Kazimierz Babiński
listopad 2019

Opublikowane za uprzejmą zgodą P.T. Autora.

Pierwodruk: Autograf, 4 (152)/2019
(wydawca: Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki)