Kazimierz Babiński: Czekając na Marsjan. 7. Dekada Gierkowska

Rok 1977

Dla przykładu w roku 1977 wśród 20. filmów^[1] o najwyższej frekwencji nie było ani jednego radzieckiego, chociaż na ekrany trafiły wówczas m.in. dwa premierowe wybitne dzieła: Wniebowstąpienie (1977, reż. Łarisa Szepitko) i Tabor wędruje do nieba (1976, reż. Emil Loteanu), które znalazły się na liście na pozycjach 63 i 65.

Listy frekwencyjne otwierały: Kochaj albo rzuć (1977, reż. Sylwester Chęciński) i spóźniony o 3 lata od premiery Płonący wieżowiec (1974, reż. John Guillermin).

W roku 1977 do kin weszło 210 filmów, w tym: 45 z ZSRR, 34 polskie (w tym archiwalne), 24 francuskie, 17 z USA, 11 czechosłowackich, 9 włoskich, po 8 – angielskich, wschodnioniemieckich, jugosłowiańskich i węgierskich, 7 japońskich, po 6 – rumuńskich i bułgarskich, 5 zachodnioniemieckich, ponadto – po 1 lub 2 z: Kuwejtu, Iranu, Indii, Senegalu, Wietnamu, Algierii, Hiszpanii, Brazylii, Finlandii, Szwecji, Danii i Norwegii.

Na tym przykładzie dającym się uogólnić na cała dekadę lat 70. widać wyraźnie dwa zjawiska. Pierwsze – to zauważalna elastyczność polityki repertuarowej wynikającej, co ważne, ze zliberalizowania cenzury; uwolniono np. polskie filmy zatrzymane przez poprzednią ekipę, m.in. Słońce wschodzi raz na dzień (1967, reż. Henryk Kluba) i Dancing w kwaterze Hitlera (1968, reż. Jan Batory).

Słońce wschodzi raz na dzień (reż. Henryk Kluba, 1967): Franciszek Pieczka i Zdzisław Maklakiewicz
źródło: Fototeka FN

Zmiany były widoczne też w ofercie filmów z tak zwanego – by użyć tu stosowanego wówczas eufemizmu – „drugiego obszaru płatniczego”, w tym z Jugosławii.

Pomimo repertuaru opartego nadal na filmach radzieckich i polskich oraz z krajów bloku i z mało znaczących kinematografii pozaeuropejskich, nastąpiło drugie, niespotykane po dwóch dekadach kolejne otwarcie na kino francuskie jako pochodna prozachodniej polityki Edwarda Gierka i jego młodości spędzonej we Francji.

Bieżący repertuar uzupełniano wieloma okazjonalnymi i limitowanymi (wszak uczestnictwo w kulturze wymaga wtajemniczenia) przeglądami kinematografii narodowych. W ten oto sposób na ekranach naszych kin pojawiły się dosyć reprezentatywne ich zestawy: Przegląd Filmów Angielskich (grudzień ’76) i Przegląd Filmów Brytyjskich (październik ’78), pokazy cykliczne: Tydzień Krytyki Filmowej i Warszawski Tydzień Filmowy, ponadto – Przegląd Filmów Krajów Nadbałtyckich (wrzesień ’76) oraz legendarne już Konfrontacje, zwane pompatycznie „przeglądem filmów świata”, które przetrwały do roku 1993 i z dzisiejszej perspektywy są niezwykłym zjawiskiem kulturowym i socjologicznym.

1975: karnet na Konfrontacje, kino „Leningrad”, Gdańsk
arch. Autora

To podczas tych wydarzeń pojawiały się nowości i przemykały niczym meteory na jednorazowych projekcjach, w tym premiery ważnych filmów, o których pisali zachwyceni krytycy (wtajemniczeni) w codziennej i w branżowej prasie.

Tę tradycję kontynuowano z powodzeniem w kolejnej dekadzie.

1980: karnet na Przegląd Filmów Brytyjskich, kino „Leningrad”, Gdańsk
arch. Autora

Rok 1981 przyniósł spotkanie z tak „egzotyczną” kinematografią jak belgijska^[2] (październik ’81).

1981: karnet na Przegląd Filmów Belgijskich, kino „Leningrad”, Gdańsk
arch. Autora

Podczas „Przeglądu filmów belgijskich” zaprezentowano m.in. Ziemię Alexisa Droevena (1981, reż. Jean-Jacques Andrien) – dramat społeczny z Jerzym Radziwiłowiczem w roli głównej i komedię Franz (1971), którą reżyserował Jacques Brel – wybitny kompozytor, bard i aktor.

[1] Ta i pozostałe liczby, których źródła nie są wskazane w tekście podaję za codziennymi repertuarami kin, Filmowymi Serwisami Prasowymi. Małymi Rocznikami Filmowymi (1977-1988), Filmowymi Serwisami Prasowymi (1960-1994), Filmowymi Serwisami Prasowymi „Film Pro” (1995-1996).

[2] Zob.: Babiński, Kazimierz. „W poszukiwaniu autentyzmu”. Głos Wybrzeża, nr 216/1981.

Kazimierz Babiński
listopad 2019

Opublikowane za uprzejmą zgodą P.T. Autora.

Pierwodruk: Autograf, 4 (152)/2019
(wydawca: Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki)