Kazimierz Babiński: Czekając na Marsjan. 5. Po odwilży

W PRL odwilż w kulturze zaczęła się de facto w lipcu roku 1955 od Ogólnopolskiej Wystawy Młodej Plastyki w Arsenale. Stopniowo odchodzono od socrealizmu i ofertę repertuarową zaczęto uzupełniać filmami francuskimi. Były wśród nich znakomite adaptacje klasyki literatury francuskiej, np. Pustelnia parmeńska (1948, reż. Christian-Jaque / Christian Maudet), Czerwone i czarne (1954, reż. Claude Autant-Lara), Nędznicy^[1] (1958, reż. Jean-Paul Le Chanois). Były filmy twórców z tzw. „lewego brzegu Sekwany”^[2] – Dzielnicy Łacińskiej skupiającej intelektualistów, którzy po II wojnie światowej podzielili się ideologicznie i część skręciła „na lewo”. Sensacją przyciągającą widzów był Kochanek lady Chatterley (1955, reż. Marc Allégret) z Danielle Darrieux.

Autorka plakatu: Irena Kuczborska (1908-1971)

W repertuarze znalazły się filmy włoskie, w tym wybitne: La Strada (1954) i Niebieski ptak (1955) Federico Felliniego.

27 marca 1958: repertuar kin Trójmiasta
Dziennik Bałtycki, nr 73

W marcu 1958 w Warszawie odbył się przegląd kina włoskiego.

Wyświetlano neutralne ideologicznie filmy „made in USA”, np. katastroficzny SOS Titanic (1958, reż. Roy Ward Baker) i thriller Okno na podwórze (1954, Alfred Hitchcock) oraz zachodnioniemieckie, np. znakomity antywojenny 08/15: 1. Koszary (1954, reż. Paul May) wg powieści Hansa Hellmuta Kirsta, który należałoby dzisiaj bezwarunkowo przypomnieć.

Autor plakatu: Waldemar Świerzy (1931-2013)

Spadającą frekwencję na filmach radzieckich uratowało nowe medium: telewizja.

Ogłoszenie prasowe z roku 1950
Fot. forum Dawny Gdańsk

Od przełomu lat 50/60, a przed „marcem ‘68”, osłabła presja ideologiczna, PZPR wydawała sie rezygnować z podporządkowania sobie wszystkich dziedzin życia, zaś PRL przekształcała się z państwa totalitarnego w autorytarne^[3]. Polska stawała się najbardziej liberalnym i otwartym państwem bloku i – jak ironicznie powiadano: „najweselszym barakiem w obozie”. W tej ulicznej mądrości było sporo racji, bowiem nie tylko w kinach powiało Zachodem.

W Gdańsku w hali stoczni odbyły się koncerty zespołów The Hollies i The Luvvers z piosenkarką Lulu (ich „Shout” był hitem w 1964), zaś w Warszawie – The Rolling Stones.

13 kwietnia 1967, Sala Kongresowa, Pałac Kultury i Nauki, Warszawa – koncert The Rolling Stones
Fot. Czesław Langda

Wcześniej jednak… zlikwidowano dwa niewygodne „rewizjonistyczne” tygodniki: Nową Kulturę i Przegląd Kulturalny, więc… „równowaga została zachowana”.

Na ekrany trafiły wówczas m.in.: arcydzieło Felliniego Słodkie życie (1960), Teresa Desqueyroux (1962, reż. Georges Franju), Samotność długodystansowca (1962, reż. Tony Richardson), legendarny western Dwa złote colty (1959, reż. Edward Dmytryk), filmy muzyczne: Nigdy w niedzielę (1960, Jules Dassin) i bijące rekordy frekwencji: Chcemy się bawić (1961, reż. Sidney J. Furie) z Cliffem Richardem i zespołem The Shadows oraz owiany legendą A Hard Day’s Night (1964, reż. Richard Lester), wyświetlany w Polsce jako The Beatles.

Warszawa, 1965, kino „Moskwa”

Zaczął się i w najlepsze trwał festiwal interesującego popularnego i artystycznego, przy tym zróżnicowanego gatunkowo, chociaż spóźnionego o kilka lat kina europejskiego i amerykańskiego, który w następnych dekadach poszerzano o filmy kinematografii egzotycznych, m.in. z Ameryk Południowej i Środkowej (prezentowane głównie w dyskusyjnych klubach filmowych i kinach studyjnych) i z Dalekiego Wschodu; po upadku ekipy Władysława Gomułki w grudniu 1970, zwrot w stronę Zachodu został przejęty przez ekipę Gierka z dobrodziejstwem inwentarza – i utrzymany.

[1] Zob.: Babiński, Kazimierz. „Mnemosyne”. Autograf, nr 2/2019; Periplus.pl, 2019-05-06.

[2] Zob.: Lottman, Herbert R. Lewy brzeg : od Frontu Ludowego do zimnej wojny. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997.

[3] Zob.: Pilawski Krzysztof. „W Polsce nie było komunizmu – rozmowa z prof. Andrzejem Walickim”. Tygodnik Przegląd, nr 49, 2013-12– 02 [online]. Protokół dostępu: <https://www.tygodnikprzeglad.pl/polsce-nie-bylo-komunizmu/>; 2019-06-12.

Kazimierz Babiński
listopad 2019

Opublikowane za uprzejmą zgodą P.T. Autora.

Pierwodruk: Autograf, 4 (152)/2019
(wydawca: Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki)