Kazimierz Babiński: Czekając na Marsjan. 8. Stan wojenny

Stan wojenny (ogłoszony o świcie w niedzielę 13 grudnia 1981 roku) przyniósł wiele ograniczeń, uciążliwości i niedoborów utrudniających społeczeństwu codzienne funkcjonowanie. Pomimo to władze starały się zachować pozory normalności życia kulturalnego. Po miesiącu od wprowadzenia stanu wojennego przywrócono działalność instytucji kultury, w tym niektórych trójmiejskich kin: „Leningrad”, „Bajka”, „Polonia” i „Warszawa”, jednak repertuarowe „rozpasanie” bardzo mocno przyhamowano.

W połowie stycznia 1982 na ekrany trafiło raptem 8 filmów, w tym 6 polskich (nie najnowszych), m.in. Zmory (1979, reż. Wojciech Marczewski), 1 japoński i 1 angielski.

18 stycznia 1982: repertuar kin Trójmiasta, województwa gdańskiego i elbląskiego
Dziennik Bałtycki, nr 12

W kolejnych miesiącach przywracano działalność pozostałych kin. Repertuar był mieszanką „nowości” sprzed kilku lat z przewagą kina archiwalnego.

15 maja 1982: repertuar kin Trójmiasta
Dziennik Bałtycki, nr 114

W maju ‘82 spośród oferty prawie 20. filmów z 9 krajów można było wybrać się na amerykański musical Lekkoduch (1936, reż. George Stevens), znakomity brazylijski O’Cangaceiro (1953, reż. Lima Barreto), a także „odświeżyć” sobie 08/15 – Koszary i Niebieskiego ptaka.

W połowie roku odbyło się Gdańskie Lato Filmowe. Pokazano na nim m.in. Wejście smoka (1973, reż. Robert Clouse), Przeminęło z wiatrem (1939, Victor Fleming), Zemstę po latach (1980, reż. Peter Medak) i … prawie nowy, ponadczasowy z dzisiejszej perspektywy Czas apokalipsy (1981, reż. Francis Ford Coppola) – w tym ostatnim przypadku tytuł odzwierciedlał jak nigdy przedtem rzeczywistość pozafilmową i nieoczekiwanie nabrał nowego znaczenia przez odniesienie do konkretnego momentu dziejowego „tu i teraz”, co można dostrzec na klasycznej już fotografii Chrisa Niedenthala: „zderzenie” gigantycznej reklamy filmu na budynku kina „Moskwa” w Warszawie z transporterem opancerzonym na ulicy.

Fot. Chris Niedenthal

Dla przeciwwagi na ekranach pojawiły się filmy z „bratnich” kinematografii, by wspomnieć przegląd filmów wschodnioniemieckich z okazji święta narodowego NRD, który odbył się w październiku roku 1982; w zestawie był cieszący się sporym zainteresowaniem młodej widowni był western Ulzana, wódz Apaczów (1974, reż. Gottfried Kolditz), spóźniona o dekadę odpowiedź na serię zachodnioniemieckich filmów Haralda Reinla o przygodach Winnetou.

Autor plakatu: Zbigniew Czarnecki (ur. 1948)

W latach następnych powróciły przeglądy kinematografii narodowych: japońskiej – 1983, szwedzkiej – maj 1986, filmów nagrodzonych na narodowych festiwalach krajów socjalistycznych – 1986, norweskiej – grudzień 1987. Były też kontynuowane w niezmienionej formie Konfrontacje i „tygodnie”.

1987: repertuar Przeglądu Filmów Norweskich, kino „Kameralne”, Gdańsk
arch. Autora

Ofertę ambitnego, artystycznego, ale niszowego kina uzupełniały dyskusyjne kluby filmowe i kina studyjne oraz różne akademie filmowe przy domach kultury. Niezależnie od tych wydarzeń odbywały się jak zwykle codzienne projekcje zaplanowanego repertuaru. Powoli liberalizowano system, który i tak ulegał erozji: odchodzono od pryncypiów ustrojowych i łagodzono cenzurę^[1].

[1] Zob.: Eisler, Jerzy. Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989. Warszawa : BGW, 1992; s. 207 i nast.

Kazimierz Babiński
listopad 2019

Opublikowane za uprzejmą zgodą P.T. Autora.

Pierwodruk: Autograf, 4 (152)/2019
(wydawca: Gdańskie Towarzystwo Przyjaciół Sztuki)